Dodenherdenking 4 mei 2022 Toespraak College van burgemeester en wethouders

Vrijheid deel je met elkaar.
We zijn hier bijeen om een ieder te herdenken die ons vrijheid heeft gegeven.
Ook staan we stil bij alle mannen en vrouwen die op dit moment voor vrijheid aan het vechten zijn.

Vrijheid deel je met elkaar
Dat is de naam van de nieuwe campagne van het Nationaal Comité 4 en 5 mei.
Met deze campagne brengt het comité de emoties tot leven.
Emoties die verbonden zijn aan de verhalen over oorlog en bevrijding.
Wij houden deze emoties levend
om niet te vergeten hoe kwetsbaar vrijheid is.

Dat vrijheid kwetsbaar is, hoef ik helaas niet toe te lichten.
Kijkt u maar om u heen in de wereld.
En vorige week kwam de AIVD met het bericht dat dreiging vanuit extreemrechts toeneemt,
wat vaak gepaard gaat met antisemitisme.

Met de campagne Vrijheid deel je met elkaar
publiceert het Nationaal Comité 4 en 5 mei twee-minutenverhalen;
familieverhalen over oorlog en vrijheid, verteld door de generaties van nu.
Neem het verhaal van Zanna Weiss-Brassem.
Vanwege haar Sinti-afkomst moest ze als kind onderduiken.
Of het verhaal van Ron Mertens.
Hij raakte net als duizenden anderen door de oorlog in Nederlands-Indië uitgeput en uitgehongerd.
En dan het verhaal van verzetsstrijdster Marie Verbaeken-Blommaart.
Op 14 maart 1945 werd ze naar het concentratiekamp in Vught afgevoerd.
Beluister deze en vele andere verhalen op 4en5mei.nl

Wij in de gemeente Westerveld hebben ook onze verhalen.
We hebben net het verhaal gehoord van Freek Wiechers over de onderduikers in Eemster.

Ons oorlogserfgoed van de Twee Wereldoorlog tot en met de Koude Oorlog is indrukwekkend en onlosmakelijk verbonden met de gemeente Westerveld.
Een enorme hoeveelheid overblijfselen uit de Tweede Wereldoorlog is nog zichtbaar.
Elk overblijfsel heeft z’n eigen verhaal.

Neem de vele bomkraters die nog steeds zichtbaar zijn in het Holtingerveld nabij Havelte.
Elke krater vertelt het verhaal van een ingeslagen bom
die zoveel angst teweeg bracht bij de omwonenden.
Er zijn vijf keer zoveel bommen gevallen als op Rotterdam.
De inwoners van het dorpje Darp moesten vertrekken voor de aanleg van het Duitse vliegveld.
Voor de bezetter was Havelte een goede plek om geallieerde vliegtuigen vanuit Engeland neer te schieten.
Vliegtuigen die onderweg waren om Noord-Duitse steden te bombarderen.
En in ieder vliegtuig zat een zoon, broer, neefje, vriend.
Iedereen uit de omgeving die kon werken, werd gedwongen mee te werken aan de opbouw van het vliegveld.
Ook moesten boeren hun paarden afstaan.
In het Jodenkamp tegenover het Hunehuis zaten dwangarbeiders van Joodse afkomst of die getrouwd waren met een Joodse vrouw.
De contouren van het Jodenkamp zijn nog steeds zichtbaar.
Een monument houdt de gedachte aan het Jodenkamp levend.
De startbaan, de hangars, het is allemaal nog te zien in het Holtingerveld.
Ze vertellen het verhaal van een zeer angstige periode van onze inwoners van Westerveld.

En dan de Frieslandriegel.
Deze voormalige verdedigingslinie van kazematten, schuttersputjes, tankgrachten en loopgraven doorsnijdt de gemeente Westerveld en loopt parallel aan de Drentse Hoofdvaart.
De linie werd eind 44 en begin 45 aangelegd.
Van de vele kilometers aan loopgraven resteert nog een paar honderd meter.
Om de loopgraven te versterken, werden betonnen schuttersstellingen aangelegd.
Het ging veelal om ronde betonnen kleine bunkers, waar één man in kon.
Eén jonge man, die moest vechten, wat zal hij bang geweest zijn.
Een paar van die bunkers zijn nog zichtbaar bij Wittelte.
In het Leggelderveld bij Geeuwenbrug is de tankgracht hersteld.
In het Uffelterbinnenveld is nog één en ander te zien van het uitgebreide stelsel van loopgraven en bunkers.
De bunkers, loopgraven en tankgrachten,
ze hebben allemaal hun eigen verhaal.

Ook de zestien oorlogsmonumenten in onze gemeente Westerveld vertellen hun verhaal.
Neem het Onderduikershol bij Diever.
Met behulp van een groepje verzetsmannen ontvluchtten zeven mannen het Werkkamp Vledder.
De mannen doken onder in een hol in Doldersum.
De Sicherheitsdienst ontdekte de schuilplaats en de mannen werden ter plekke neergeschoten.
Het was 8 september 1944.
Eén van de zeven mannen overleefde de executie.
Roeland IJsselstein.
Roeland liep zwaar gewond naar boer Oosterhof in Wateren.
De waarnemende huisarts, dokter Steenhuisen uit Appelscha, verleende hem daar eerste hulp.
Vervolgens werd Roeland naar het ziekenhuis in Assen gebracht.
Na zijn herstel ging hij naar Gouda.
Daar is Roeland IJsselstein getrouwd en kreeg vijf kinderen.

Het monument waar we nu staan, houdt met de namen het bestaan van de zeven omgekomen verzetsmannen en de negen joodse slachtoffers levend.
Elke naam behoort bij een mens,
een mens met een eigen verhaal.

In Havelterberg staat nog steeds een stille getuige van de Koude Oorlog;
één van de wachttorens van de voormalige Amerikaanse site,
het depot voor nucleaire munitie.
Tussen 1961 en 1992 stonden grote, dreigende hekken om het gebied.
Er was zeer strenge bewaking.
Veel Havelterbergers kunnen het zich nog heel goed herinneren.
Ook herinneren we ons allemaal de protesten met als hoogtepunt de Kerstmarsen.
Duizenden en duizenden betogers waren op de been om te protesteren tegen de nucleaire dreiging en kernwapens.
Omdat de tijd van de Koude Oorlog TOEN voorbij was, werd de site in 1999 gesloopt,
op die ene wachttoren na dus.
Ik zeg toen, omdat er nu misschien wel weer een oorlog dreigt.
Om het verhaal van de Amerikaanse site in Havelterberg en de dreiging van een kernoorlog levend te houden, werd vorig jaar op het terrein zelf de theatervoorstelling De Bom opgevoerd. Het was voorstelling met indrukwekkende verhalen.

Het is van groot belang om ons oorlogserfgoed met de verhalen te benoemen
en te behouden voor de huidige en toekomstige generaties.
De gemeente doet dat in de Erfgoedvisie die onlangs is vastgesteld door de gemeenteraad.
We zetten in op het zichtbaar houden van de overblijfselen in het landschap die de verhalen vertellen.
Het Duitse vliegveld Havelte, de Frieslandriegel en de Amerikaanse site in Havelterberg.
Die verhalen zijn zo belangrijk om huidige en toekomstige generaties mee te nemen in de verschrikkingen die aan dit erfgoed zijn verbonden.

In Westerveld zijn heel veel mensen betrokken bij ons oorlogserfgoed,
al dan niet met een persoonlijk verhaal.
De jonge generatie neemt deze betrokkenheid over.
Zij vertellen de verhalen door.
De basisschool De Hoekstee in Vledder bijvoorbeeld.
Deze school heeft het monument in Doldersum geadopteerd.
Elke jaar op 8 september - de dag waarop de mannen werden doodgeschoten in 1944 – gaan de kinderen naar het monument.
Zij nemen een minuut stilte in acht,
leggen bloemen bij het monument
en dragen eigen gedichten voor.

Houd de verhalen uit de oorlog levend.
Want: vrijheid deel je met elkaar!