Informatie voor potentiële kopers van een monument – achtergrondinformatie voor makelaars

Er zijn verschillende soorten monumenten in de gemeente Westerveld, deze zijn gecategoriseerd in:

A.    Rijksmonumenten (beschermde status);
B.    Provinciale monumenten (beschermde status)
C.    Gemeentelijk monument (vrijwillige status, niet beschermd);
D.    Karakteristieke panden;
E.    Beschermde dorpsgezichten.

Ad A: Rijksmonumenten

Rijksmonumenten zijn ingeschreven in het register van rijksmonumenten en worden aangewezen door de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) is uitvoerend orgaan. Rijksmonumenten zijn beschermd van ‘rijkswege’. In principe geldt de ongeschreven regel dat ‘alles wat aard- en nagelvast’ aan het pand is verbonden, onder de bescherming valt. Dus vaak ook de constructie en interieur(-onderdelen). In sommige gevallen is de gemeente verplicht om bij een aanvraag voor een omgevingsvergunning de RCE om advies te vragen. Dit zijn vaak ‘uitgebreide’ procedures waarvan de doorlooptijd minimaal 26 weken is.

Voor veel zaken is daarom (ondanks de versoepeling die is doorgevoerd met de inwerkingtreding van de Erfgoedwet) een omgevingsvergunning noodzakelijk. Speciaal om eigenaren en potentiële eigenaren van informatie te voorzien, is in 2001 de website www.monumenten.nl ingericht. Deze website is een wegwijzer in Monumentenland. Gemeente Westerveld raadt potentiële kopers van een rijksmonument aan om deze site te bezoeken voor informatie, financieringen en wet- en regelgeving rond het in eigendom hebben- of krijgen van een rijksmonument. Een lijst van rijksmonumenten in gemeente Westerveld vindt u op Wikipedia.

Ad B:  Provinciale monumenten

Provinciale monumenten zijn aangewezen door de provincie Drenthe. Naast Noord-Holland is Drenthe de enige provincie in Nederland die een register heeft met beschermde provinciale monumenten. Tenzij anders vermeld, zijn provinciale monumenten beschermd vanwege de uiterlijke verschijningsvorm in relatie met het oorspronkelijk gebruik en de omgeving. Soms zijn ook interieuronderdelen beschermd. Dit kunt u nalezen op de website provinciale monumenten in de provincie Drenthe. Dit betekent dat voor veel werkzaamheden aan het exterieur (de ‘buitenkant’) een omgevingsvergunning vereist is, of een extra toets door de Commissie Ruimtelijke Kwaliteit. De gemeente is belast met de uitvoering van de provinciale monumentenverordening. De provincie Drenthe heeft een eigen financieringsregeling ingesteld voor provinciale monumenten. Hierover kunt u contact opnemen met de provincie Drenthe. Bekijk de lijst van provinciale monumenten in gemeente Westerveld.

Ad C: Gemeentelijke monumenten

Gemeente Westerveld kent sinds 2014 een lijst van zogenaamde ‘vrijwillige’ gemeentelijke monumenten. Op deze monumenten rust, in tegenstelling tot gemeentelijke monumenten in veel andere gemeenten, geen bescherming. Dit betekent, dat de bouw wet- en regelgeving die van toepassing is, vergelijkbaar is met een ‘gewoon’ woonhuis of soortgelijk object. Eigenaren van een vrijwillig gemeentelijk monument zijn automatisch lid van de Monumentenwacht Drenthe. De gemeente betaalt de contributie. Inspectiekosten zijn voor eigen rekening.

Eigenaren kunnen via de Monumentenwacht Drenthe een zogenaamd ‘Duurzaamheid Onderzoek Monumenten Light’ (DUMO-light) laten uitvoeren. U krijgt een geschreven advies hoe u met relatief eenvoudige bouwkundige werkzaamheden, het energieverbruik in uw pand kunt verminderen. De kosten voor een DUMO-light onderzoek worden door gemeente Westerveld betaald. Gemeente Westerveld moet wel toestemming verlenen voor het uitvoeren van een dergelijk onderzoek. Hiervoor kunt u rechtstreeks contact opnemen met de Monumentenwacht. Een lijst van vrijwillige gemeentelijke monumenten vindt u op Wikipedia.

Ad. D. Karakteristieke panden

Karakteristieke panden (of karakteristieke bijgebouwen) zijn géén monumenten, maar soms worden er voorwaarden gesteld bij sloop of herbouw. Meestal moet het ‘volume’ en de hoofdvorm gerespecteerd worden. Voor karakteristieke bijgebouwen geldt dat er soms via het geldende bestemmingsplan (te raadplegen via www.ruimtelijkeplannen.nl) aanvullende herbestemmingsmogelijkheden zijn. In dat geval moet de eigenaar aantonen dat deze bijgebouwen (bijvoorbeeld een stal of hooischuur) authentiek en origineel zijn én de relatie met het erf en het hoofdgebouw nog goed afleesbaar zijn.

Ad. E. Beschermde dorpsgezichten

In gemeente Westerveld zijn maar liefst acht gebieden aangewezen als van rijkswege beschermd dorpsgezicht. Eén gebied – Frederiksoord-Wilhelminaoord –  is zelfs ingeschreven op de UNESCO Werelderfgoedlijst als onderdeel van de Koloniën van Weldadigheid. Binnen een beschermd dorpsgezicht gelden vaak speciale regels voor verbouw, nieuwbouw of sloop. De wet- en regelgeving is binnen beschermde dorpsgezichten wel enigszins versoepeld, waardoor in sommige gevallen activiteiten die normaal gesproken vergunningsvrij uitgevoerd kunnen worden, ook in beschermde dorpsgezichten vergunningsvrij zijn. Dit is wel afhankelijk van de plaats, locatie en omvang van de voorgenomen bouwactiviteiten. Raadpleeg altijd Bijlage II, artikel 2, 3 en verder van het Besluit Omgevingsrecht. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) heeft een handige online kaart waarop u kunt bekijken of uw pand binnen één van de beschermde dorpsgezichten van de gemeente Westerveld ligt.

Bouwhistorische verkenning vereist

Geen enkel monument is gelijk, omdat het om specifieke cultuurhistorische- en architectuurhistorische waarden gaat. Maatwerk is daarom bijna altijd nodig. Om als potentiele kopers goed inzicht te krijgen, is minimaal een recente bouwhistorische verkenning, uitgevoerd door een bouwhistoricus, vereist. Een grondig bouwhistorisch onderzoek is nog beter. Zodra er een voorlopig koopcontract is getekend, kan – aan de hand van zo’n recente bouwhistorische verkenning – een afspraak gemaakt worden met gemeente Westerveld voor het monumentenspreekuur of een consultatie ter plaatse. Dit laatste kan ook buiten kantooruren.