Maatschappij van Weldadigheid verduurzaamt eigen monumenten

Minne Wiersma, directeur-bestuurder van de Maatschappij van Weldadigheid, is duidelijk: “Wij willen wat er nog is, in stand houden. Verduurzaming maakt daar onderdeel van uit.” In totaal heeft de Maatschappij van Weldadigheid zo’n 55 panden in beheer. De 45 panden met een woonbestemming worden verhuurd.

Mandenmakerij

Tot zes jaar terug was nog geen enkel monument van de Maatschappij van Weldadigheid verduurzaamd. De stichting is toen eerst gestart met de Mandenmakerij in Wilhelminaoord, een rijksmonument en een van de eerste industriële panden in Drenthe, vertelt Wiersma: “De 13 appartementen in het gebouw zijn volledig geïsoleerd. We hebben de vloeren, de muren en het dak geïsoleerd en het glas vervangen met zogenaamd monumentenglas. Daarnaast is er een aardwarmtepomp voor de appartementen geplaatst en hebben ze vloerisolatie gekregen.”

Hij vervolgt: “Voor zo’n warmtepomp heb je natuurlijk stroom nodig. Gelukkig lag er origineel een sheddak op het pand. Dat is een dak met meerdere schuine daken naast elkaar waardoor de lichtinval in de fabriek beter was. Het ziet er ongeveer uit als een aantal tanden van een zaag. Dat dak was weggehaald, maar hebben we terug kunnen brengen, waarbij we op de zijkanten van iedere ‘zaagtand’ zonnepanelen mochten plaatsen. Dit is bij mijn weten daarmee een van de weinige rijksmonumenten met zonnepanelen op het dak!”

Het heeft vijf jaar geduurd voordat met de restauratie en verduurzaming van de Mandenmakerij kon worden begonnen. “Dat is een lange periode. Maar het pand was in verval. Dus we hebben het ook direct helemaal gerestaureerd. En door alles in één keer te doen, ben je ook voor een lange tijd klaar. Maar dat betekent ook dat we panden alleen verduurzamen wanneer deze leeg staan. Anders belasten we onze huurders te veel en te lang met de werkzaamheden”, licht Wiersma toe.

Minne Wiersma

Prijskaartje

Aan het verduurzamen en vooral het restaureren van de panden zit wel een prijskaartje, volgens Wiersma: “Wij hebben geen winstoogmerk. Voor alle panden in ons beheer komen de totale kosten op zo’n 50 miljoen euro. Voor ons zijn er echter een stuk minder subsidiemogelijkheden beschikbaar dan voor particuliere monumenteigenaren. We moeten dus extra hard aan de weg timmeren om dit te kunnen betalen.”

Zelfredzaamheid en zelfvoorziening als uitgangspunten

Toch houdt de Maatschappij van Weldadigheid zich aan de ambitie om alle panden te verduurzamen. Wiersma: “200 jaar geleden maakten zelfredzaamheid en zelfvoorzienend zijn belangrijke onderdelen uit van het gedachtengoed van de Koloniën. Zelfredzaam en zelfvoorzienend zijn, geeft namelijk een goed gevoel. Dat is niet in geld uit te drukken. En datzelfde vinden we nog steeds. We zijn super gemotiveerd om ervoor te zorgen dat we nu zelfvoorzienend in energie worden. We willen daarvoor niet afhankelijk zijn van allerlei externe factoren.” 

“Naast het beheer van onze monumentale panden, bouwen we ook nieuwe koloniewoningen. En daarbij hanteren we datzelfde uitgangspunt. Zo’n 15 jaar geleden bouwden we al onze eerste energieneutrale koloniewoning. Daarmee waren we koploper in Nederland. En dat willen we graag blijven. Zo zijn enkele jaren geleden een tweetal koloniewoningen in Frederiksoord gebouwd, die door middel van opslag van warmte ‘off-grid ready’ zijn, dus die nagenoeg losgekoppeld zijn van het energienet”, voegt Wiersma toe.

Behoud erfgoed

Een tweede reden om te verduurzamen, is volgens Wiersma om ervoor te zorgen dat de panden in goede staat blijven: “We willen ons erfgoed heel graag behouden, want dat zorgt ervoor dat mensen ook trots zijn en blijven op hun omgeving en dat bezoekers hier graag komen. Erfgoed is de ziel van deze regio. Daarvoor moeten de panden in gebruik zijn, want anders raken ze snel in verval. Gebruikers, zoals onze huurders, willen ook graag een lage energierekening. Door onze bestaande woningen te verduurzamen, laten we bovendien zien dat het inderdaad mogelijk is om monumenten een nieuw leven te geven.”

Maatwerk

“Het verduurzamen van monumenten is wel een uitdaging. Het is maatwerk en je komt onderweg altijd weer onverwachte zaken tegen. Ook heb je je aan een stuk meer regels te houden dan gewone huiseigenaren”, zegt Wiersma. De Maatschappij van Weldadigheid kan dat volgens hem niet alleen: “We werken daarvoor samen met een uitgebreid team van experts. Naast partijen zoals de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, de provincie en de gemeente, werken we met een vast bouwteam van lokale bedrijven. Wij hebben het geluk dat die lokale bedrijven de daarvoor benodigde kennis en certificaten in huis hebben. En zij zien het als een prachtige uitdaging. Samen weten we zo alle puzzelstukjes in elkaar te laten vallen. Als een pand helemaal klaar is, dan voelen we samen de trots dat we het weer voor een lange tijd hebben behouden.”

“Door goed met ons erfgoed om te gaan, houden we met elkaar dit landschap in stand en ontwikkelen we het door. Daar hoort verduurzaming vanzelfsprekend bij”, sluit Wiersma af. 

De Koloniën van Weldadigheid is een uniek Unesco werelderfgoed in Nederland en België. In Nederland gaat het dan om erfgoed in Frederiksoord, Wilhelminaoord en Veenhuizen. In Frederiksoord en Wilhelminaoord wordt het beheer hiervan gedaan door de Maatschappij van Weldadigheid, waar Minne Wiersma de directeur-bestuurder is.